Krit ostrvo je podeljeno na četiri oblasti – Lasiti, Heraklion, Retimno i Hanja, od istoka prema zapadu i svaka od ovih oblasti ima svoj glavni grad.

Svaki od gradova bogat je tekovinama Venecijanske arhitekture, ali i tragovima turskog perioda na ovim prostorima, odlično uklopljenih sa novim građevinama i funkcijama gradova. Takođe, deo svakog od ovih gradova čini i stari grad ili utvrđenje iz perioda srednjeg veka oko kojih se uglavnom pruža šetališna zona, sa divnim uskim ulicama. Uz ova četiri grada, širom Krita veliki je broj sadržajnih, živopisnih gradića kao i starih gradova/arheoloških lokaliteta koji su i te kako vredni posete i koje ne biste trebali zaobići tokom svog letovanja 2018.

Glavni gradovi oblasti

• Agios Nikolaos,

• Iraklion, ujedno i glavni grad Krita,

• Retimno

• Hanja.

Heraklion (Iraklion) je najveći grad Krita i četvrti po veličini u Grčkoj, sa 150.000 stanovnika.

Zaštitni znak grada je Venecijanska tvrđava Koules sa početka XVI veka (po turskom nazivu Su Kulesi, što znači vodena tvrđava/tvrđava na vodi), ali Iraklion skladno kombinuje višejezičnu prošlost sa modernim dobom, gde vizantijske crkve stoje pored mletačkih vila i turskih fontana, okruženi modernim restoranima, kafićima i barovima koji odgovaraju svačijem ukusu. Tvrđavu možete i obići i uživati u pogledu na pučinu i grad sa platoa. Od 1.jula tokom sezone, otvorena je ceo dan, do 19:30h (inače do 15h), a ulaz je 1,5 euro.

Dva glavna trga su Trg Lava, poznat po čuvenoj Fontani Morosini, koji čini i sam centar grada i trg Platea Elefterisa, koji je blizu luke. Osim luke, gde pristaju, između ostalog, brodovi iz Atine i polaze oni za okolna ostrva, Iraklion ima i međunarodni aerodrom Nikos Kazantzakis. Od glavnog trga šire se ulice i uličice sa brojnim radnjama, restoranima, kafićima, barovima, suvenirnicama sa lokalnim proizvodima.

Ako ste raspoloženi za shopping i kupovinu dizajnerske odeće uputite se u ulicu Dedalou (“Daidaloo“). Duž ulice 1866, kao i u okolnim i sporednim ulicama možete pronaći zanimljive stvari, drugačije od tipičnih “poklona” koje su ponuđene turistima u suvenirnicama. U blizini fontane Morosini, oko 50m niz ulicu od ovog trga, nalazi se i Venecijanska loža, u ulici 25. avgusta, sa desne strane, koja je danas je gradska kuća Herakliona. U pitanju je dvospratni venecijanski dvorac završen 1628. godine, koji je bio mesto susreta za plemiće Krita. U gradskoj galeriji i Bazilici Svetog Marka koje se nalaze naspram Trga Lava smenjuju se tokom godine raznovrsne izložbe ranih fotografija Krita i specifičnih umetničkih dela. Šetajući ulicom 25. avgusta od Dedaloua do mora, sa desne strane videćete crkvu Svetog Titusa, prelepu građevinu iz vizantijskog perioda, obnovljenu od strane Venecijanaca u XVI veku. Turci su je kasnije pretvorili u džamiju i rekonstruisali nakon zemljotresa 1856. godine. Poslednja obnova i vraćanje zdanja Grčkoj pravoslavnoj crkvi desilo se 1925. godine. Prednjim delom okrenuta je ka otvorenom trgu gde se u letnjim mesecima nalazi restoran na otvorenom, a sa bočne strane crkve je zanimljiv restoran – kafić Pagopoieion.

Pored ove, najznačajnija crkva u gradu je crkva Svetog Minasa. Nalazi se na suprotnu stranu od crkve svetog Titusa, kad se krene sa centralnog trga. Impresivno zdanje sa izuzetnim freskama i ikonama jedna od najvećih crkava u Grčkoj koja može da primi do 8000 ljudi. Sveti Minas je zaštitnik Irakliona i 11. novembar – dan Sv. Minasa je neradni dan. Prvobitna crkva, mnogo manja, izgrađena je 1735 god. i nalazi se sa leve strane trga, to je crkva Svete Katarine Sinajske. Današnja crkva je svečano otvorena 1895. uz veliko zalaganje mitropolita Timoteosa Kastrinojanisa čija se bista nalazi na trgu ispred crkve. Crkva Agie Ekaterini Sinaite sada je teološki muzej, sa nekim vrlo finim vizantijskim ikonama, u koji je ulaz 1,5 euro. Svakako, najznačajnije i najpoznatije građevine su palata Knosos, kolevka minojske civilizacije i Arheološki muzej grada, sa izuzetno bogatom kolekcijom i njih nikako ne biste trebali da propustite.

Regija Heraklion je poznata i po gradovima Hersonisos i Malia koji su u poslednjih nekoliko godina postali mete pretežno engleskih turista i mladih. Hersonisos, a pogotovo Malia imaju brojne diskoteke i barove, sa odličnim žurkama i sve se uglavnom vrti oko dobrog provoda.

Retimno je centralna i najstrateškija regija Krita. Glavni grad regije je istoimeni Retimno, udaljen 78km ili oko sat i po vožnje od glavnog grada Irakliona, a oko dva do tri sata od poznatih plaža na zapadnoj strani ostrva. Karakteriše ga venecijanska arhitektura i veliki broj spomenika iz tog perioda, a čine ga stari grad koji se pruža do obale, između stare i nove luke i modernog dela sa mnoštvom hotela, koji okružuje stari grad. Grad Retimno je jedan od najinteresantnijih na ostrvu i glavni studentski centar Krita. Kao univerzitetski grad, tokom cele godine je pun života i mladih. Pored studenata u gradu živi oko 20.000 stanovnika koji se pretežno bave turizmom i trgovinom.

Ono što će vas sigurno očarati u ovom gradu jesu tradicija i bogata kulturna baština. Stari grad prostire se oko fascinantne mletačke tvrđave Fortezza, sa brojnim uličicama punih kafića, barova i odličnih taverni, prodavnica i suvenirnica.

Venecijanska tvrđava Fortezza izgrađena je na brdu “Paleokastro”, koje se nalazi na zapadnoj strani grada. Na istom brdu se nalazila Akropola drevnog grada Rethimna, zajedno sa svetilištem posvećenom boginji Artemis. Tvrđava je izgrađena između 1573. i 1580. godine od strane Venecijanaca kako bi zaštitili stanovništvo od turskih napada. Ima oblik zvezde, tri kapije i šest bedema. Unutar zidova naći ćete četiri bastiona (Sv. Luke, Sv. Ilije, Sv. Pavla, Sv. Nikole), nekoliko kasarni, crkvu, bolnicu i neke od skladišta za odlaganje hrane. Po ulazu videćete oružarnicu, veliku dvospratnu zgradu sa lukovima u unutrašnjosti, koja je danas domaćin kulturnih događaja i izložbi. Šetajući prema bastionu sv. Ilije, naići ćete na jedan od mnogih rezervoara koji su korišćeni za sakupljanje vode sa krovova.

S druge strane, blizu centralnog trga tvrđave, nalazi se predivna džamija Sultana Ibrahima, koja je prvobitno bila hrišćanska crkva. Čak možete videti i kuću jednog od dva konsultanta i skladišta u blizini severnih zidova, koji se nalaze na vrlo visokoj visini. Sa bastiona Svetog Nikole, pruža se neverovatan pogled na Venecijansku luku kao i na grad Retimno. Ulaz u ovu ogromnu tvrđavu, svakako vrednu posete, je 4 eura.

Osim tvrđave nemojte propustiti Gradsku baštu, atrakciju u blizini centra grada Retimna, na Trgu Tesarona Martirona na granici Starog grada sa novim gradom. To je velika zelena površina sa igralištem, hidratantom sa svežom vodom za piće, fontanom i kafeterijom, treća koja je otvorena u gradu posle 1925. godine, nakon vrtova policijske škole i carinske bašte u staroj luci. Podignuta je na mestu nekadašnjeg turskog groblja, a značajna je i zbog brojnih retkih biljnih vrsta i kao mesto održavanja kulturnih događaja, među kojima je i festival vina.

Grad Retimno popularan je i zbog 12 km dugačke, uređene peščane plaže. Mesta sa lepim plažama u blizini grada Retimna su Skaleta (20 minuta udaljena od centra grada) i, posebno, Bali, a ako ste već blizu Retimna nemojte zaobići stenovitu plažu Agia Galini koja se nalazi na južnoj obali ostrva. Među zanimljivim gradićima u ovoj oblasti je

• Fodele – Značajan je pre svega kao rodno mesto najčuvenijeg Krićana – Domenikosa Theotokopoulosa, odnosno El Greka (“El Greco”, na španskom – “Grk”). U malom selu Fodele, svega 3km od autoputa Heraklion – Retimno, u XVI veku rodio se mladić koji će otploviti prvo za Veneciju, a zatim za Španiju i tamo postati jedan od najpoznatijih svetskih slikara – dvorski slikar španskog kralja. U ovom netaknutom selu, poznatom i po plantažama mandarina, imaćete utisak kao da je vreme stalo. Na kraju sela, kraj jedne od plantaža videćete renoviranu kamenu kuću sa ravnim krovom, rodnu kuću – Muzej El Greka.

Hanja je glavni grad istoimene regije na krajnjem zapadu ostrva, jedan od najstarijih gradova na ostrvu i danas drugi po veličini, sa oko 60.000 stanovnika. Do 1972. Hanja je bila glavni grad Krita. U minojsko doba pod nazivom Kidonija bio je važno utvrđenje koje je svoj razvoj nastavilo u antičko doba, pod rimskom, vizantijskom, venecijanskom i turskom vlašću. Udaljena je 61km od Retimna i 145km od glavnog grada ostrva. Kao i kod Retimna karakteristika Hanje su spomenici iz mletačkog perioda i prelepa stara luka sa svetionikom.

Može se reći da je Hanja u stvari dva grada u jednom – stari srednjevekovni grad u kome su prodavnice suvenira i taverne na otvorenom iz kojih dopiru zvuci buzukija, i novi deo grada sa velikom lukom, venecijanskim svetionikom, džamijom Hasan Jali-Camisija, i kućama iz venecijanskog i turskog perioda. Vrlo živopisan, vrlo lep i skladan grad sa uskim ulicama duž kojih su obnovljene mletačke zgrade, uglavnom pretvorene u boutique hotele, spomenici, pregršt taverni i restorana sa ukusnom grčkom hranom. Od nekih kuća kod kojih su ostali samo zidovi vlasnici su domišljato napravili restorane ili klubove sa “otvorenim krovom”.

U srcu grada nalazi se Mletačka luka, uz koju su takođe odlični restorani, sa divnim ambijentom i odakle polaze šarenolike ulice prema starom delu grada. Sve ovo čini stari deo grada idiličnim prostor, jedinstvene atmosfere, koja podseća na onu u Firenci ili Veneciji, u kombinaciji sa kulturom i karakterom Krićana i njihove tradicije. Ovaj deo grada pod zaštitom je od 1965.godine kao istorijski spomenik od posebnog značaja. Posebno zanimljivo, ako posećujete Hanju početkom sezone je to što ćete na obali uživati na suncu, a iza vas, na svega nekoliko kilometara, vrhovi Belih planina (ili Lefke Ori) još će biti pod snegom.

Ako vam vreme dozvoljava, obiđite i brdo iznad Hanje, gde se nalazi grob Venizelosa, a odakle se pruža odličan pogled na grad, luku i more. Najbolje mesto za predah i uživanje u pogledu je kafić Ostria.

Interesantan je i okrug Tabakaria na stenovitoj istočnoj strani grada, nekada glavni centar za obradu kože. Područje je izabrano zbog obilnih podzemnih voda koje su se koristile za omekšavanje kože i zbog relativne blizine grada. Danas neke od kuća za preradu kože još uvek rade. Zgrade, zbog prirode terena, imaju samo jedan sprat na strani ulice i dva ili tri sprata sa strane prema moru, a sve su izgrađene od kamena sa keramičkim krovovima i čine vrlo zanimljiv arhotektonski kompleks.

U samom gradu nalaze se Pomorski muzej (koji radi svaki dan, osim ponedeljkom), Arheološki muzej i Vizantijski muzej, kao i Arsenalski centar mediteranske arhitekture i umetnosti, koji su takođe zanimljivi za posetu. Grad Hanja okružen je i brojnim planinskim selima, arheološkim nalazištima i prirodnim lepotama. U krugu od svega 10km su i manja turistička mesta, sa lepim peščanim plažama, kao što su Agia Marina, Platanias, Kalives.

Agios Nikolaos je glavni grad oblasti Lasiti. Ovaj vrlo slikovit i šarmantan grad leži u severnom, brdovitom delu Mirabeljo zaliva, najvećeg zaliva na Kritu, na 67 km udaljenosti od Irakliona. Podignut je na mestu drevnog dorskog grada Lato, a danas je jedno do najpopularnijih turističkih mesta na ostrvu. Agios Nikolaos je grad srednje veličine, manji od ostalih glavnih gradova oblasti na Kritu, ali sa kosmopolitskom atmosferom i raznovrsnom ponudom. Kažu da se manje oseća Kritski duh ovde, zbog prirode rizorta koju ima, tri različite avenije i pretežno moderne arhitekture, ali grad ipak ima jak lokalni karakter.

Gradić ima tzv. tri lica uz more: jezero, sa lukom, plažu Kitroplatia i Marinu. U središtu Agios Nikolaosa, pored glavne večernje promenade nalazi se malo jezerce Voulismeni.

Za Voulismeni meštani kažu da nema dno, iako je zapravo duboko 60 metara. Povezano je sa morem, a premošćuje ga mali most, odakle se vidi vrlo malo ostrvo Agii Pandes (Svi sveti), još jedno lice ovog gradića. Plaža u Kitroplatiji je jedna od retkih na Kritu koja ima lokaciju u samom centru grada, okruženu originalnim restoranima i kafićima i sa nekoliko hotela i apartmana. Šetajući do trga i odatle ka drugoj strani grada, stižete do marine, u kojoj možete zateći raskošne jahte i brodiće. Grad je pun kafića i barova, od onih sa opuštenom, prijatnom atmosferom, za razgovor ili sastanak, do onih sa glasnom muzikom, kao i tradicionalnih taverni, ali i ekskluzivnih restorana. Noću je najživlja atmosfera u luci i oko nje, u barovima gde se okupljaju mladi Grci i turisti iz obližnjih odmarališta. Naravno, tu je i mnoštvo prodavnica i butika, a zanimljivo je da mnoge crkve imaju svoje prodavnice po celom gradu, uključujući i malu crkvu Svetog Nikole, po kojoj je mesto i dobilo naziv.

Interesantni za posetu mogu biti i Arheološki muzej, mali, jednostavan navigacioni muzej, koji prikazuje nalaze iz čitavog istočnog Krita, sa minojskog groblja Mohlosa, palate Zakros, gradova Lato i Elunda i Muzej folklora sa tkanim tekstilom, rukotvorinama i modelima starih tradicionalnih kritskih kuća.

U okolini grada su i zanimljiva arheološka nalazišta – grad Lato, Zakros i minojski grad Gurnija. Drevni grad Lato se nalazi oko 10 km jugozapadno od Agios Nikolaosa. Bio je jedan od najmoćnijih gradova na Kritu. Arheološko nalazište Zakros je udaljeno oko 8 km severoistočno od sela Zakros, a u pitanju je četvrta i najmanja minojska palata na Kritu. Podignuta je oko 1600 godina pre nove ere, zauzimala je površinu od 8000m² i sastojala se od 180 odeljenja. Gournija je nalazište na oko 20km jugoistočno od grada, blizu mora, poznat kao jedan od nekoliko potpuno iskopanih i otkrivenih minojskih gradova i kao „kritska Pompeja“ zbog svoje dobre očuvanosti.